โรคภูมิแพ้เป็นโรคที่ร่างกายมีความผิดปกติของระบบอิมมูน ที่ทำให้เกิดการตอบสนองไวเกินต่อสิ่งกระตุ้น อาการของโรคภูมิแพ้ ได้แก่ โรคแพ้อกาศ หอบหืด ผื่นแพ้ผิวหนัง แพ้อาหาร และสถานการณ์โรคนี้เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ดังนั้นการป้องกันไม่ให้เกิดโรคภูมิแพ้ จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งที่จะลดการเกิดโรค ลดการดำเนินของโรค หรือลดความรุนแรงของโรคได้ ซึ่งปัจจัยหลักๆที่ส่งผลต่อการเกิดโรคภูมิแพ้ขึ้นอยู่กับ 3 ปัจจัยหลักคือ พันธุกรรม การได้รับสารก่อภูมิแพ้ (allergens) และสภาพแวดล้อม
Primary prevention สำหรับหญิงตั้งครรภ์
1. หลีกเลี่ยงการสัมผัสควันบุหรี่ทั้งในขณะตั้งครรภ์
2. หลีกเลี่ยงมลพิษทางอากาศ
มลภาวะนอกบ้านหรือในบ้าน เช่น การอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มลภาวะนอกบ้านสูง เช่น บ้านอยู่ติดถนน ภายในบ้านมีจุดธูป ยากันยุง เตาที่ไม่มีเครื่องดูดควัน หากหญิงตั้งครรภ์สัมผัสมลภาวะเหล่านี้ เช่น NO2, SO2, PM10 จะส่งผลให้บุตรเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหืดในเด็ก
คำแนะนำ หลีกเลี่ยงการทำกิจกรรมนอกบ้าน ปิดประตูหน้าต่าง หากคุณภาพอากาศภายนอกบ้านเกินเกณฑ์มาตรฐาน ลดการก่อมลภาวะในบ้าน หรืออาจใช้เครื่องฟอกอากาศหากในบ้านมีความเสี่ยง
3. หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้-ไรฝุ่น
ไรฝุ่นเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดอาการภูมิแพ้ ทำให้มีอาการภูมิแพ้ทางจมูก และหอบหืด จากงานวิจัยศึกษา ติดตามไปข้างหน้าตั้งแต่แรกเกิดที่พ่อแม่มีประวัติเป็นภูมิแพ้ (birth cohort) พบว่าในเด็กทารกอายุ 2-3 เดือน หากปริมาณไรฝุ่นในที่พักมากกว่า 10 ug/g มีอัตราการเกิดหายใจหอบวี้ด 5 เท่า และเกิดโรคหืด 3 เท่า
คำแนะนำ ซักผ้าปู ปลอกหมอน ผ้าห่มด้วยน้ำอุณหภูมิ 60 องศา นาน 30 นาที สัปดาห์ละครั้ง, ใช้ผ้าคลุมที่นอน ปลอกหมอนกันไรฝุ่น, จัดห้องนอนให้โล่ง ไม่ควรมีพรม, ตุ๊กตา
4. ทานอาหารให้ครบสัดส่วน เสริมวิตามินดี fish oil โพรไบโอติก
มีการศึกษาว่าหญิงตั้งครรภ์ที่รับประทานวิตามินดี ลดความเสี่ยงต่อการเกิดภูมิแพ้ในลูกได้ เนื่องจากวิตามินดีปรับสมดุลระบบภูมิคุ้มกัน เพิ่มการดูดซึมแคลเซียม เสริมวิตามินดีได้ด้วยการกินไข่ แซลมอน ปลาทู นมวัวนอกจากนั้นเรายังเพิ่มวิตามินดีได้ โดยออกไปรับแสงแดดบ้าง
ให้กินอาหารครบทั้ง 5 หมู่อย่างสมดุล ทานผัก ผลไม้ เพื่อช่วยเพิ่มการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์สุขภาพ นอกจากนี้หญิงตั้งครรภ์ไม่จำป็นต้องงดอาหารกลุ่มเสี่ยงที่จะทำให้เกิดการแพ้ เช่น นมวัว ไข่ ถั่วลิสง เนื่องจากการงดอาหารในแม่ตั้งครรภ์อาจทำให้เกิดภาวะการขาดสารอาหารได้ทั้งในแม่และทารกในครรภ์ และช่วงตั้งครรภ์ไม่ควรจะให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นมากจนเกินไป เพราะจะทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคภูมิแพ้ในลูกได้นอกจากนี้กรดไขมันอิ่มตัวชนิดดีเช่น DHA หรือ EPA (n-3 polyunsaturated fatty acid) ซึ่งมีความสำคัญต่อการพัฒนาสมองของเด็ก และมีผลต่ออิมมูนทำให้ลดการอักเสบ และอาหารที่มีกรดไขมันอิ่มตัวชนิดดี ได้แก่ ปลาจากทะเลน้ำลูก เมล็ดพืช หรือถั่วชนิดต่างๆ
คำแนะนำ อาหารที่มีผลต่อการเจริญเติบโตต่อจุลินทรีย์สุขภาพได้แก่ อาหารที่มีกากใยสูง ช่วยเพิ่มแบคทีเรียดีในลำไส้ ช่วยรักษาสมดุลของระบบภูมิคุ้มกัน เช่น หน่อไม้ฝรั่ง ข้าวโอ๊ต กระเทียม ถั่วแดง หากมีความจำเป็นต้องได้รับอาหารเสริม ควรปรึกษาแพทย์
5. การคลอดแบบธรรมชาติ
ในช่องคลอดของหญิงตั้งครรภ์นั้นประกอบด้วยเชื้อแบคทีเรียจำนวนมาก ซึ่งแบคทีเรียชนิดดีช่วยป้องกันการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรียก่อโรคในช่องคลอด และมีผลต่อระบบอิมมูนของร่างกาย
ดังนั้น ในทารกที่คลอดโดยการผ่าท้องคลอดนั้นจะไม่ได้รับเชื้อแบคทีเรียในช่องคลอด (microbiome) ซึ่งอาจส่งผลถึงการสร้างภูมิคุ้มกันทำให้ภูมิคุ้มกันผิดปกติ จากหลักฐานที่มีในปัจจุบันไม่สามารถสรุปได้ว่า วิธีการคลอดมีผลต่อการเกิดโรคภูมิแพ้ของทารก แต่เริ่มมีแนวโน้มว่าการผ่าคลอดอาจจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคภูมิแพ้ แต่อย่างไรก็ตามการผ่าตัดคลอดเป็นเพียงแค่ปัจจัยเพียงปัจจัยเดียว ในหลายปัจจัยที่ทำให้เด็กเกิดโรคภูมิแพ้ เช่น กรรมพันธุ์,มลภาวะ,สิ่งแวดล้อมต่างๆ ที่อยู่รอบตัว ฯลฯ ดังนั้นการจะเลือกคลอดแบบใดนั้นควรคำนึงถึงข้อบ่งชี้ทางการแพทย์เป็นหลักเพื่อให้ทารกที่คลอดออกมานั้นมีสุขภาพที่แข็งแรงสมบูรณ์และมารดาที่คลอดนั้นปลอดภัยไม่มีข้อแทรกซ้อนระหว่างการคลอด
6. ไม่ทานยาปฎิชีวนะโดยไม่จำเป็น เนื่องจากการใช้ยาปฏิชีวนะในช่วงตั้งครรภ์หรือช่วงทารกแรกเกิด ไปเปลี่ยนแปลงจุลินทรีย์ในร่างกาย (microbiome) ทำให้เพิ่มความเสี่ยงในการเป็นภูมิแพ้ได้
7. การทำจิตใจให้แจ่มใส ไม่เครียด
ข้อมูลจากงานวิจัยพบว่าภาวะเครียดในมารดาที่ตั้งครรภ์ ส่งผลทำให้ลูกเป็นภูมิแพ้ชนิดต่างๆ เช่นโรคหืด ผื่นแพ้ผิวหนัง จมูกอักเสบภูมิแพ้ เนื่องจากภาวะจิตใจของคุณแม่นั้นมีผลต่อระบบอิมมูนของร่างกายของคุณลูกใน ครรภ์ ทำให้เกิดเป็นภูมิแพ้ได้ง่ายขึ้น นอกจากนี้ผลของความเครียดยังส่งผลทำให้เกิดการติดเชื้อง่าย โดยเฉพาะคนที่เป็นแพ้อากาศหรือโรคหืดจะส่งให้โรคภูมิแพ้อาการกำเริบได้ และอาจเป็นหวัดบ่อยจนนำมาสู่การเป็นไซนัสอักเสบ อาการที่จะช่วยสังเกตุว่าคุณแม่ที่ตั้งครรภ์มีภาวะซึมเศร้าหรือไม่คือ ท่านมีอาการเศร้า หงุดหงิด เบื่ออาหาร หดหู่ นอนไม่หลับ เป็นต้น
บทความโดย
ศ.ดร.พญ. อรพรรณ โพชนุกูล
ศูนย์รักษาโรคหอบหืดและภูมิแพ้ โรงพยาบาลบีเอ็นเอช BNH Asthma and Allergy Centre (BAAC)
ทำนัดหมายแพทย์ออนไลน์ | Appointment
ศ.ดร.พญ. อรพรรณ โพชนุกูล
ศูนย์รักษาโรคหอบหืดและภูมิแพ้
ความชำนาญพิเศษ
กุมารเวชศาสตร์โรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกัน
ภาษา
ไทย, อังกฤษ
– สาขา กุมารเวชศาสตร์
– สาขา อนุสาขากุมารเวชศาสตร์โรคภูมิแพ้ และภูมิคุ้มกัน
– อนุมัติบัตรกุมารเวชศาสตร์โรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกันวิทยา คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล
– วุฒิบัตรกุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
– ประกาศนียบัตร American Board Certified in Nutritional Wellness
– ปริญญาเอกสาขา Oral Health Science (International Program) คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
– แพทยศาสตร์บัณฑิต คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
ตำแหน่งทางวิชาชีพ
– นายกสมาคมสภาองค์กรโรคหืดแห่งประเทศไทย(Thailand Asthma Council)
– ผู้อำนวยการศูนย์ความเป็นเลิศด้านโรคภูมิแพ้ โรคหืดและระบบหายใจ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
– ผู้อำนวยการศูนย์ Lifestyle and wellness medical center รพ. ธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ
– หัวหน้าหน่วยวิจัยเฉพาะทางสมุนไพรเพื่อรักษาโรคหืดและภูมิแพ้
– รองประธานมูลนิธิโรคหืดแห่งประเทศไทย
ผลงานทางวิชาการ
– ประพันธ์งานวิจัยเกือบ 40 ฉบับ
– เขียนหนังสือเรียน 5 เล่ม รวมหนังสือเรียนนานาชาติ 1 เล่ม
นวัตกรรมและการมีส่วนร่วมในการดูแลโรคหอบหืด
– พัฒนา 3 นวัตกรรมสำคัญเพื่อผู้ป่วยโรคหอบหืด
– จัดตั้งเครือข่ายการดูแลโรคหอบหืด
รางวัลและการยอมรับ
– ได้รับรางวัลนวัตกรรมระดับนานาชาติ 3 รางวัล จากงานเจนีวา เกาหลี ไต้หวัน International Invention Fair
ภารกิจการพูดระหว่างประเทศ
– นำเสนอเป็นวิทยากรระดับนานาชาติในญี่ปุ่น เกาหลี เมียนมาร์ อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และมาเลเซีย
มุ่งเน้นการวิจัย
– มุ่งเน้นไปที่การรักษาโรคภูมิแพ้แบบใหม่เป็นหลัก
การมีส่วนร่วมของการทดลองทางคลินิก
– มีส่วนร่วมอย่างแข็งขันในการทดลองทางคลินิกระยะที่ 2 และ 3 สำหรับยาสมุนไพรที่มุ่งรักษาโรคหอบหืด
ตารางออกตรวจแพทย์
| วัน | เวลา | แผนก |
|---|---|---|
| เสาร์ | 09:00 – 17:00 | ศูนย์รักษาโรคหอบหืดและภูมิแพ้ |
