เมื่อปวด ควรประคบร้อนหรือประคบเย็น

ควรประคบร้อนหรือประคบเย็น

สำหรับอาการปวดกล้ามเนื้อ ข้อ และกระดูก ต่างๆ ที่เราสงสัยว่า ควรจะประคบร้อนหรือเย็นจึงจะดีกว่ากัน เรามีหลักง่ายๆในการเลือกใช้ดังนี้ค่ะ

ผลของความเย็นที่มีต่อบริเวณที่ประคบ

อุณหภูมิที่ลดลงทำให้เนื้อเยื่อ มีความยืดหยุ่นลดลง หลอดเลือดที่มาเลี้ยงหดตัว ความเย็นจึงมีผล “ช่วยห้ามเลือด ลดอาการบวม” เป็นหลัก เราจึงสามารถประคบเย็นเมื่อ …

ควรประคบร้อนหรือประคบเย็น

1. มีอาการบาดเจ็บหรือปวดเฉียบพลัน (acute injury or acute pain)

เช่น นอนตื่นมาตอนเช้า ปวดคอมากเอี้ยวคอไม่ได้, หกล้มข้อเท้าพลิกปวดบวมทันที หรือ อาการปวดที่รุนแรงมากๆ ลักษณะนี้ในช่วงแรก ควรประคบเย็น เพื่อช่วยห้ามเลือด(ที่อาจจะมี)และลดอาการบวม

2. ถ้าปวดมานานแล้ว แต่ช่วงนี้ปวดมากขึ้น (acute on top of chronic inflammation)

ให้สงสัยว่า มีอาการอักเสบเฉียบพลันซ้ำไว้ก่อน ให้ประคบเย็นในช่วงแรกเช่นกันค่ะ

3. มีอาการปวด บวม แดง ร้อน (acute inflammation)

ถ้าบริเวณที่ปวดมีลักษณะเช่นนี้ชัดเจน บ่งบอกถึงอาการอักเสบเฉียบพลัน ให้ประคบเย็นไว้ก่อนค่ะ

4. หลังจากการผ่าตัดกระดูกและข้อ

เช่น การผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพก ข้อเข่า การผ่าตัดหลังกระดูกหักต่างๆ มักใช้ความเย็นเพื่อช่วยลดอาการบวม

ผลของความร้อนที่มีต่อบริเวณที่ประคบ

อุณหภูมิของเนื้อเยื่อที่สูงขึ้น มีผลทำให้หลอดเลือดขยาย เพิ่มการไหลเวียนของเลือดไปที่บริเวณนั้นๆ ทำให้การประคบร้อนไม่เหมาะกับบริเวณที่มีการอักเสบเฉียบพลันใหม่ๆ หรือ มีเลือดออก แต่ดีกับการอักเสบเรื้อรัง ที่สำคัญคือ ความร้อนทำให้ความยืดหยุ่นของกล้ามเนื้อและข้อต่อดีขึ้น ง่ายต่อการยืดกล้ามเนื้อหรือ ข้อต่อมากขึ้น รวมถึงการให้ความรู้สึกผ่อนคลาย เราจึงเห็นการใช้การประคบร้อนประกอบกับการนวดผ่อนคลายบ่อยๆ ดังนั้น เราสามารถประคบร้อนได้ในกรณีต่างๆ ดังนี้ค่ะ

ควรประคบร้อนหรือประคบเย็น

1. มีอาการปวดแบบเรื้อรัง (chronic pain/ inflammation)

เช่น มีปัญหาหมอนรองกระดูก, หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท, ปวดกล้ามเนื้อ/เอ็นเรื้อรัง หรือ ข้ออักเสบ ยกเว้น ที่เกิดจาก gout

2. มีลักษณะอาการปวดตึงกล้ามเนื้อ หรือเอ็น หรือ ข้อติด (muscle/ tendon tightness or joint contracture)

ใช้เมื่อต้องการเพิ่มความยืดหยุ่นของเส้นเอ็นและกล้ามเนื้อ ลดอาการข้อติด การประคบร้อนทำให้เนื้อเยื่อมีความยืดหยุ่นมากขึ้น

3. ปวดจากกล้ามเนื้อจมยึด (trigger point or myofascial pain)

กล้ามเนื้อที่ตึงตัวจนคลำได้เป็นก้อน มีอาการกดเจ็บ ที่ตำแหน่งเดิมๆ (trigger point) มักเกิดร่วมกับบริเวณที่มีการตึงตัวของกล้ามเนื้อ สามารถใช้ความร้อนในการช่วยลดอาการตึงตัวดังกล่าวได้ในเบื้องต้นค่ะ


ทั้งความร้อนและความเย็น ทำให้ “ความทนทานต่อความปวดเพิ่มขึ้น” ทั้งคู่ (increase pain threshold) ดังนั้น ถ้าเป็นความปวดที่เป็นมานาน และไม่มีข้อควรระวังของการใช้ความร้อนหรือความเย็น สามารถเลือกใช้ความร้อนหรือความเย็นในการลดปวดก็ได้ ตามที่เรารู้สึกสบายกว่าค่ะ

ข้อควรระวัง

ถ้าผิวหนังบริเวณที่จะประคบ มีอาการชาหรือการรับรู้ความรู้สึกผิดปกติ ให้หลีกเลี่ยงการประคบ หรือ คอยตรวจบริเวณดังกล่าวขณะที่ประคบบ่อยๆ เพื่อป้องกันบาดแผลที่ผิวหนัง


ถ้าผู้ป่วยไม่สามารถบอกอาการได้ เช่น ศักยภาพของสมองลดลง (impaired cognition) หรือไม่สามารถพูดสื่อสารเพื่อบอกความรู้สึกที่มีต่อการประคบได้ ให้หลีกเลี่ยงการประคบ

ถ้ามีโรคประจำตัวบางอย่าง เช่น เลือดออกง่ายผิดปกติ การไหลเวียนของเลือด หรือ หลอดเลือดผิดปกติ มะเร็ง หรือ ถ้าไม่แน่ใจ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนการประคบร้อนหรือเย็น

ควรประคบร้อนหรือประคบเย็น

วิธีการประคบร้อนหรือเย็น

ใช้ระยะเวลาในการประคบประมาณ 20 นาที ควรใช้ผ้าห่อหุ้มวัสดุให้ความร้อนหรือเย็น ไม่ควรวางบนผิวหนังโดยตรง

ถ้าเป็นเครื่องมือทางกายภาพบำบัดอื่นๆ ที่ให้ความร้อนหรือเย็น ควรปรึกษาแพทย์ หรือนักกายภาพบำบัดก่อนทำการรักษา

สรุปว่า

ถ้าต้องการประคบเพื่อ “ลดอาการปวด ห้ามเลือด หรือบาดเจ็บเฉียบพลัน” ให้ประคบเย็น

ถ้าต้องการประคบเพื่อ “ลดอาการปวดเรื้อรัง” ใช้การประคบร้อนหรือเย็นก็ได้ ที่รู้สึกสบายและลดอาการปวดได้มากกว่า

ถ้าต้องการประคบ “เพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นกล้ามเนื้อ เอ็น หรือ ข้อต่อ” หรือ “เพื่อผ่อนคลาย” ควรประคบร้อน


ถ้ามีข้อควรระวัง หรือ โรคประจำตัวต่างๆ แล้วไม่แน่ใจ ควรปรึกษาแพทย์หรือนักกายบำบัดเพิ่มเติมก่อนทำการประคบนะคะ

ดร.พญ. ประเนตรทิพย์ รินแก้วกาญจน์

บทความโดย

ดร.พญ. ประเนตรทิพย์ รินแก้วกาญจน์

แผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพบำบัด

ติดต่อสอบถาม หรือทำนัดหมายกับเจ้าหน้าที่ผ่าน LINE @MBRACE

ทำนัดหมายแพทย์ออนไลน์​ | Appointment

ดร.พญ. ประเนตรทิพย์ รินแก้วกาญจน์

แผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพบำบัด

ความชำนาญพิเศษ

เวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพ

ภาษา

ไทย, อังกฤษ

ทำนัดหมาย


Pain, Pain & Spine intervention, DM related (foot)
แพทย์ฝังเข็ม


– Diplomate Thai Board of Rehabilitation Medicine, Siriraj Hospital, Mahidol University
– อบรมหลักสูตรแพทย์ฝังเข็ม ณ กรมแพทย์ทหารบก


– MD.,Siriraj Hospital, Mahidol University
– Ph.D. Immunology, Mahidol University

ตารางออกตรวจแพทย์
วัน เวลา แผนก
จันทร์ 08:00 – 17:00 แผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพบำบัด
อังคาร 08:00 – 15:00 แผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพบำบัด
พุธ 08:00 – 17:00 แผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพบำบัด
พฤหัสบดี 12:00 – 20:00 แผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพบำบัด
ศุกร์ 08:00 – 16:00 แผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟู และกายภาพบำบัด
ไอคอน PDPA

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ คุณสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่ นโยบายคุกกี้ และสามารถจัดการความเป็นส่วนตัวเองได้ของคุณได้เองโดยคลิกที่ ตั้งค่า

ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่มีความจำเป็นอย่างยิ่ง

ยินยอมทั้งหมด
จัดการความเป็นส่วนตัว
  • คุกกี้ที่มีความจำเป็นอย่างยิ่ง
    เปิดใช้งานตลอด

    เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับเว็บไซต์ของเรา เนื่องจากคุกกี้เหล่านี้ทำให้เว็บเซิร์ฟเวอร์สามารถตอบสนองต่อการกระทำของท่านได้ อีกทั้งยังช่วยในการแสดงผลหน้าเว็บต่อท่าน และยังรวมถึงมอบประสบการณ์ที่สอดคล้องในระหว่างการท่องเว็บไซต์ คุกกี้เหล่านี้จะคงอยู่จนกว่าจะสิ้นสุดการเยี่ยมชมของท่านและจะถูกลบอัตโนมัติทันที
    รายชื่อคุกกี้ที่มีความจำเป็นอย่างยิ่ง

  • คุกกี้เพื่อการวิเคราะห์/เพื่อประสิทธิภาพ

    ช่วยให้เราสามารถตรวจสอบประสิทธิภาพการทำงานของเว็บไซต์ของเราด้วยจำนวนครั้งการเข้าดูหน้าเว็บและจำนวนผู้เข้าใช้งานเว็บไซต์ โดยบริการวิเคราะห์เว็บจะวิเคราะห์รูปแบบพฤติกรรมของผู้ใช้ ซึ่งเราจะใช้ข้อมูลดังกล่าวในการปรับปรุงประสบการณ์การใช้งานของผู้ใช้หรือค้นหาส่วนต่าง ๆ ของเว็บไซต์ที่ควรได้รับการปรับปรุง อย่างไรก็ตามข้อมูลดังกล่าวไม่สามารถระบุถึงตัวบุคคลได้ (กล่าวคือ เป็นข้อมูลที่ไม่สามารถใช้เพื่อระบุตัวตนของท่านและไม่มีการเก็บรวบรวมหรือประมวลผลข้อมูลส่วนบุคคล เช่น ชื่อ และที่อยู่อีเมลของท่าน) และข้อมูลเหล่านี้ใช้เพื่อวัตถุประสงค์ทางสถิติเท่านั้น
    รายชื่อคุกกี้เพื่อการวิเคราะห์/เพื่อประสิทธิภาพ

  • คุกกี้เพื่อช่วยในการใช้งาน

    ช่วยให้เรารับรู้เมื่อท่านกลับมาเยี่ยมชมเว็บไซต์ของเรา ด้วยข้อมูลนี้เราจึงสามารถปรับแต่งเว็บไซต์ของเราให้เป็นไปตามความต้องการของท่านได้ เพื่ออำนวยความสะดวกในการเยี่ยมชมของท่านให้มีประสิทธิภาพและเฉพาะเจาะจงสำหรับท่านมากขึ้น ซึ่งโดยทั่วไปแล้วข้อมูลที่รวบรวมโดยคุกกี้เหล่านี้จะไม่สามารถระบุตัวตนของท่านได้
    รายชื่อคุกกี้เพื่อช่วยในการใช้งาน

  • คุกกี้เพื่อการโฆษณา

    จะอยู่บนอุปกรณ์ของท่านเพื่อบันทึกหน้าเว็บไซต์หรือลิงค์ที่ท่านได้เยี่ยมชมหรือติดตาม ข้อมูลที่ได้จะถูกใช้เพื่อปรับแต่งเว็บไซต์ของเราและแคมเปญโฆษณาของเราเพื่อให้เหมาะกับความสนใจของท่าน
    คุกกี้เพื่อการโฆษณา

บันทึก