
ภาวะเลือดออกใต้เยื่อหุ้มสมองเรื้อรัง (Chronic Subdural Hematoma หรือ CSDH)
เป็นภาวะทางการแพทย์ที่สำคัญและพบได้บ่อย โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ
หากไม่ได้รับการรักษา อาจส่งผลร้ายแรงถึงขั้นพิการหรือเสียชีวิตได้

ภาพ MRI และ CT scan ของสมองแสดงเลือดออกชนิด CSDH ด้านขวาและกดเบียดสมอง (ตามลูกศร)
สาเหตุการเกิด:
- การบาดเจ็บที่ศีรษะ แม้จะเป็นการกระทบกระเทือนเบาๆ
- การใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
- การดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ
- โรคตับ ซึ่งส่งผลต่อการแข็งตัวของเลือด
- ภาวะสมองฝ่อในผู้สูงอายุ ทำให้มีช่องว่างใต้เยื่อหุ้มสมองมากขึ้น
- การผ่าตัดสมอง หรือการระบายน้ำไขสันหลัง
อาการของ CSDH ที่มาแสดง:
- ปวดศีรษะ: มักเป็นอาการที่พบบ่อยที่สุด อาจเป็นแบบต่อเนื่องหรือเป็นๆ หายๆ
- อ่อนแรง: อาจเป็นที่แขนขาข้างใดข้างหนึ่ง หรือครึ่งซีกของร่างกาย
- ชา: รู้สึกชาตามร่างกายส่วนต่างๆ
- พูดไม่ชัด หรือมีปัญหาในการสื่อสาร
- ชัก: พบได้ในบางราย โดยเฉพาะหากก้อนเลือดมีขนาดใหญ่
- สับสน: อาจมีอาการสับสน ไม่รู้วัน เวลา สถานที่
- ความจำเสื่อม: มีปัญหาในการจำเหตุการณ์ใหม่ๆ หรือข้อมูลระยะสั้น
- การตัดสินใจบกพร่อง: มีปัญหาในการคิดวิเคราะห์หรือตัดสินใจ
- เดินเซ หรือทรงตัวไม่ดี
- การประสานงานของกล้ามเนื้อบกพร่อง
- อารมณ์แปรปรวน: หงุดหงิดง่าย หรือซึมเศร้า
- บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง: อาจมีพฤติกรรมที่แตกต่างไปจากเดิม
สิ่งสำคัญคือ อาการเหล่านี้มักค่อยๆ เกิดขึ้นอย่างช้าๆ ทำให้บางครั้งผู้ป่วยหรือญาติอาจไม่สังเกตเห็นในระยะแรก
การรักษา:
- การสังเกตอาการ (สำหรับกรณีที่มีอาการน้อยและก้อนเลือดขนาดเล็ก)
- การผ่าตัดเจาะระบายเลือด (Burr Hole Surgery) : เจาะรูเล็กๆ ที่กะโหลกศีรษะเพื่อระบายเลือดออก
- การผ่าตัดเปิดกะโหลก (Craniotomy) : สำหรับกรณีที่มีก้อนเลือดขนาดใหญ่หรือเลือดออกซ้ำ
ข้อเสียของการผ่าตัด: มีความเสี่ยงจากการดมยาสลบ, อาจมีภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด เช่น การติดเชื้อ, ระยะพักฟื้นนานกว่า และอาจกลับเป็นซ้ำได้
4. การรักษาโดยการอุดหลอดเลือด (Endovascular Embolization)
การรักษาเลือดออกชั้นใต้เยื่อหุ้มสมองเรื้อรังด้วยวิธีอุดหลอดเลือด เป็นทางเลือกใหม่ที่ไม่ต้องผ่าตัด เป็นการอุดหลอดเลือดแดงเยื่อหุ้มสมองส่วนกลาง (Middle Meningeal Artery Embolization) เพื่อลดการไหลเวียนเลือดไปยังเยื่อหุ้มสมองชั้นนอก ซึ่งเป็นแหล่งที่มาของเลือดออกใน CSDH ซึ่งมีข้อดีหลายประการ
- ปลอดภัยกว่าการผ่าตัด
- ไม่มีแผลผ่าตัด
- ผู้ป่วยเจ็บตัวน้อย
- ให้ผลการรักษาที่ดี
- สามารถเริ่มยาละลายลิ่มเลือดหรือต้านเกร็ดเลือดได้ทันที เมื่อมีความจำเป็นที่ต้องรักษาโรคอื่นที่เป็นด้วย
ทั้งนี้ การเลือกวิธีการรักษาขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ขนาดของก้อนเลือด ความรุนแรงของอาการ อายุและสภาพร่างกายของผู้ป่วย รวมถึงความพร้อมของเทคโนโลยีในสถานพยาบาลนั้นๆ แพทย์จะพิจารณาเลือกวิธีที่เหมาะสมที่สุดสำหรับผู้ป่วยแต่ละราย โดยมุ่งเน้นให้ได้ผลการรักษาที่ดีที่สุดและมีความเสี่ยงน้อยที่สุด
ขั้นตอนการรักษา:
- ให้ยาสลบหรือแบบไม่ดมยาสลบ
- แพทย์สอดสายสวนเข้าทางหลอดเลือดที่ขาหนีบผ่านเครื่องเอกซเรย์ชนิด digital subtraction angiography (DSA)
- นำสายสวนไปยังหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงเยื่อหุ้มสมองข้างที่มีอาการ
- ฉีดสารอุดหลอดเลือดเป้าหมายชนิดพิเศษผ่านสายสวนขนาดเล็กพิเศษ
- ใช้เวลาทำการรักษาประมาณ 1-2 ชั่วโมง

ภาพแสดงการฉีดสีหลอดเลือดชนิด MMA ที่ไปเลี้ยงเยื่อหุ้มสมอง

ภาพลูกศรแสดงให้เห็นการใส่สายสวนขนาดเล็ก (microcatheter) ในหลอดเลือด MMA แล้วทำการอุดภายใต้เครื่องเอกซเรย์แบบ DSA
ผลลัพธ์การรักษา:
- ส่วนใหญ่ผู้ป่วยมีอาการดีขึ้นภายใน 1-2 สัปดาห์
- เลือดที่คั่งค่อยๆ ถูกดูดซึมไปตามธรรมชาติ
การติดตามผล:
- ทำเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองหลังการรักษา 1 เดือน และ 3 เดือน
- แพทย์จะประเมินการหายของเลือดที่คั่งและอาการของผู้ป่วย

ภาพ CT scan เปรียบเทียบก่อนและหลังการรักษา CSDH ทางด้านขวาซึ่งแสดงให้เห็นผลการรักษาที่หายขาดแบบไม่ต้องผ่าตัด
โดยสรุป:
การรักษา CSDH ด้วยวิธี embolization นำเสนอทางเลือกที่มีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และเป็นมิตรต่อผู้ป่วยมากกว่า เมื่อเทียบกับการผ่าตัดแบบดั้งเดิม ทำให้เป็นก้าวสำคัญในการพัฒนาการรักษาโรคทางระบบประสาท อย่างไรก็ตาม การเลือกวิธีการรักษาควรพิจารณาเป็นรายบุคคล
เอกสารอ้างอิง
- Link TW, Rapoport BI, Paine SM, Kamel H, Knopman J. Middle meningeal artery embolization for chronic subdural hematoma: Endovascular technique and radiographic findings. Interv Neuroradiol. 2018;24(4):455-462. doi:10.1177/1591019918769336
- Ban SP, Hwang G, Byoun HS, Kim T, Lee SU, Bang JS, Oh CW. Middle meningeal artery embolization for chronic subdural hematoma. Radiology. 2018;286(3):992-999. doi:10.1148/radiol.2017170053
*ภาพทั้งหมดลิขสิทธิ์ของ นพ.อิทธิชัย ศักดิ์อรุณชัย

บทความโดย
ผศ.นพ.อิทธิชัย ศักดิ์อรุณชัย
ประสาทศัลยแพทย์และรังสีร่วมรักษาระบบประสาท
ศูนย์สมองและระบบประสาทโรงพยาบาลบีเอ็นเอช